१९५९ च्या एका संध्याकाळी, विद्यापीठाच्या आवारात विद्यापीठाचे कर्मचारी एकत्र जमले होते, त्यांच्या चेहऱ्यावर हसू उमटलेले होते आणि त्यांचे प्रिय सहकारी स्वर्गीय श्री. व्ही.पी. नागपूरकर चे चेहरे. विद्यापीठात कार्यरत असलेले तत्कालीन रोखपाल नागपूरकर, डॉ. "द युनिव्हर्सिटी-ऑफ बॉम्बे एम्प्लॉईज को-ऑपरेटिव्ह क्रेडिट सोसायटी लिमिटेड" ची नोंदणी केल्याबद्दल मुंबई सरकारला "आनंद" जाहीर करा. सभासदांमध्ये काटकसर आणि सहकार्याची सवय लागावी आणि त्यांना वाजवी अटींवर कर्जे मिळावीत यासाठी त्यांनी वर्षभरापूर्वी मांडलेल्या प्रस्तावाला प्रतिसाद म्हणून. स्वर्गीय श्री व्ही.पी. दूरदृष्टी आणि दूरदृष्टीची देणगी लाभलेल्या नागपूरकरांच्या मनात अशा वेळी होते की, भारतातील सहकारी चळवळ आकार घेत होती आणि ती नवजात स्वरुपात होती, ती उभारण्याची आणि संघटन करण्याची एक भव्य योजना जे विद्यापीठाच्या कर्मचाऱ्यांच्या गरजा पूर्ण करेल. त्यांचे स्वप्न सत्यात उतरले आणि सहकारी पतसंस्था २८ मार्च १९५९ रोजी अस्तित्वात आली. ही संस्था १९५८-५९ मध्ये रु. १५००/- च्या अपरिमित अल्प भांडवलासह आणि ६८ सभासदांसह अस्तित्वात आली. १ कोटी ५३ लाख रुपयांचे भांडवल आणि वॉव किंग कॅपिटल रु. ५७ पर्यंत वाढले कोटी आणि २०१४-१५ मध्ये १५२५ चे सदस्यत्व आहे आणि सुमारे 100% कर्मचार्यांची गरज भागवत आहे.
पप्रत्येक सभासदांस रु २५०००/- पर्यंत भागभांडवल धारणमर्यादा आहे. संस्थेने सभासदांच्या वसूल भागभांडवलावर २०१७-२०१८ ते २०२१-२०२२ पर्यंत १0.५०% व २०२२-२०२३ साठी १५% दराने लाभांश वाटप केले आहे. सभासद दरमहा रु. ५०० किंवा रु. ५०० च्या पटींमध्ये भागभांडवल वर्गणी जमा करु शकतो. रु. २५०००/- पर्यत भागमर्यादेनंतर दरमहा जमा होणारी रक्कम सभासदाच्या संचित ठेवीमध्ये दरमहा जमा केली जाते.
प्रत्येक सदस्याला मासिक किमान संचयी सदस्यत्व घेण्याची परवानगी आहे . ठेव रु. ५०० /- किंवा रु.च्या पटीत. ५०० त्याच्या/तिच्या मासिकाद्वारे सोसायटीच्या भागभांडवलात त्याचे/तिचे धारण झाल्यानंतर पगार रु. १०,००० /- गेल्या सहा वर्षांपासून सोसायटीने सतत व्याज दिले आहे सदस्यांच्या संचयी ठेवीवर ११.५०% दराने. सदस्य नाही संचयी ठेव खात्याचा कोणताही भाग काढण्याची परवानगी असेल किंवा जोपर्यंत तो/ती सोसायटीचा सदस्य आहे तोपर्यंत त्याच्या शेअर्सचा कोणताही भाग काढण्याची परवानगी नाही.
सोसायटीचे नाममात्र सदस्य झाल्यानंतर सोसायटीने तिचे सभासद आणि सदस्यांचे नातेवाईक, माजी सदस्य, बचत योजना युनिव्हर्सिटी ऑफ मुंबई/ICT/WRC चे तात्पुरते कर्मचारी आणि मुंबई विद्यापीठाच्या इतर संबंधित संस्थांकडून मुदत ठेवी स्वीकारल्या आहेत. सध्या, ई-सोसायटी सभासदांच्या मुदत ठेवीवर १०% व्याज देत आहे/किंवा-ऐवजी (सोसायटीची आर्थिक स्थिती वेळोवेळी विचारात घेऊन.) सोसायटीने माजी सदस्यांना मासिक पैसे देऊन त्यांची सोय केली आहे किंवा सोसायटीकडे त्यांच्या मुदत ठेवीवर तिमाही व्याज. सदस्य/ठेवीदाराच्या प्रत्येक मुदत ठेव खात्यासाठी नामांकन सुविधा उपलब्ध आहे.
सोसायटीने आपल्या सभासदांकडून १२ महिन्यांसाठी १०% व्याजदराने आवर्ती ठेवी स्वीकारल्या आहेत. सोसायटीचा कोणताही इच्छुक सदस्य १२ महिन्यांसाठी सोसायटीकडे मासिक आवर्ती ठेव जमा करण्यासाठी सोसायटीच्या विहित नमुन्यात अर्ज करू शकतो.
सोसायटीने मुंबई विद्यापीठातील कर्मचार्यांकडून मासिक ठेवी स्वीकारल्या आहेत ज्यांना विद्यापीठ सेवांमध्ये प्रोबेशनवर नियुक्त केले आहे ते सोसायटीचे संभाव्य / ठेवीदार सदस्य झाल्यानंतर. सोसायटी त्यांच्या ठेवीवरील ८% वार्षिक व्याज देते. सोसायटीचे नियमित सदस्य झाल्यानंतर हीच रक्कम त्याच्या/त्याच्या शेअर/क्युम्युलेटिव्ह डिपॉझिट खात्यात जमा केली जाईल.
पतपेढीच्या सभासदांना पतपेढी त्यांच्या आवश्यकतेनुसार कर्जाद्वारे मदत करीत आलेली आहे. सभासदांना त्यांच्या परतफेडीच्या प्रमाणात जास्तीत जास्त कर्ज रुपये ५० लाख द. सा. द. शे. ९.५० % व्याज दराने वाटप करते. व कर्ज परत फेड करण्याचा कमाल कालावधी २४० महिने आहे. कर्जाचे व्याज दरमहा शिल्लक राहणाऱ्या रकमेवर आकारले जाते.
अल्प मुदतीचे कर्ज रुपये ८० हजार पर्यंत तत्काल मंजूर करून वाटप करण्यात येते. परतफेडीचा कालावधी ३६ महीने असून व्याजाचा दर द. सा. द. शे. ९.५ % आहे.
सभासदांना दागिने, विद्युत उपकरणे आणि घरगुती उपयोगी वस्तु आदी खरेदी करण्यासाठी रुपये ५ लाख पर्यन्त कर्ज देते. सदरहू कर्जाचा परतफेडीचा कालावधी जास्तीत जास्त ७२ महीने असून व्याजचा दर स्थिर द. सा. द. शे. ९ % आहे.
सभासदांकडून दरमहा या निधीद्वारे दरमहा रु 100/- जमा केले जातात. सदरहू निधीमधून सभासदांस निवृत्ती / स्वेच्छा निवृत्तीच्या वेळी त्यांच्या सभासदत्वाच्या वर्षानूसार रक्कम अदा केली जाते. सदरहू रक्कमेची कमाल लाभ मर्यादा रु 5०,०००/- पर्यंत आहे. तसेच सभासदत्वाच्या कालामध्ये एखाद्या सभासदाचे निधन झाल्यास या निधीद्वारे रु 6०,०००/- त्याच्या कुंटुबियास दिले जातात. या निधीस संस्था त्यावेळची आर्थिक स्थिती विचारात घेऊन आपल्या निव्वळ नफ्यातून दरवर्षी तरतूद करते.
मुंबई विद्यापीठ / रसायन तंत्रशास्त्र संस्था / पश्चिम विभागीय केंद्र यापैकी सेवेमध्ये असताना एखाद्या सभासदाचे निधन झाल्यास सदरहू सभासदाच्या निधनासमयी कर्ज खाती शिल्लक असणारी कर्ज बाकी रक्कम सदरहू निधीच्या निकषानुसार वळती करण्यात येते. हया निधीसाठी सभासदांच्या प्रत्येक दिर्घ मुदत कर्ज मंजूरीच्या वेळी एकूण मंजूर कर्ज रक्कमेच्या १% वर्गणी कपात केली जाते.
या निधीचा उपयोग माध्यमिक सदस्य शाळेतील अशा मुलांचा सत्कार करण्यासाठी केला जातो ज्यांनी आयएफओएट सुरक्षित परीक्षा/ 60% किंवा त्याहून अधिक माध्यमिक प्रमाणपत्र परीक्षा किंवा राज्य/केंद्रीय मंडळाने घेतलेल्या समकक्ष उत्तीर्ण आहेत. यावर्षी सोसायटीने या मुलांचा रोख रु.चे बक्षीस देऊन सत्कार केला. 225 1/- प्रत्येक पात्र प्रभागाला.
सभासदांनी किंवा सभासदांच्या पाल्यांनी विद्यापीठ अनुदान आयोग किंवा राज्य / केंद्र शासन यांच्याकडून मान्यताप्राप्त विद्यापीठ / शैक्षणिक संस्थेकडून निधीच्या निकषानुसार पदवी / पदव्यूत्तर पदविका / पदविकाप्राप्त केल्या आहेत, अशा सभासद / सभासदांच्या पाल्यांना रोख रक्कम रु. ३००/- आणि प्रशस्तीपत्रक देऊन संस्था गौरविते. सदरहू निधीची उभारणी संस्थेच्या सुवर्ण महोत्सवी वर्षामध्ये करण्यात आली त्यावेळच्या संचालक मंडळाने घेतलेल्या निर्णयानुसार डॉ. अभय पेठे, प्रख्यात अर्थतज्ञ, मुंबई विद्यापीठ यांच्या अध्यक्षतेखाली आणि डॉ. दिलीप पाटील, प्राध्यापक, आजीवन अध्ययन आणि विस्तार विभाग, मुंबई विद्यापीठ व तीन संचालक मंडळ सदस्य यांची समिती स्थापित करण्यात आली व समितीने ठरविलेल्या निकषानुस। २०१५ या वर्षापासून जे पदव्युत्तर / पदविकाधारक सभासद / सभासदांच्या पाल्यांना गौरवण्यास सुरुवात करण्यात आली आहे .
सोसायटी, जी रु.च्या अपरिमित कमी भांडवलाने अस्तित्वात आली. 1,500/- आणि 1958-59 मध्ये 68 सदस्यत्व, भांडवल रु. 1 कोटी 53 लाख आणि वॉव किंग कॅपिटल रु. पर्यंत. 57 कोटी आणि 2014-2 मध्ये 1525 सभासदत्व आणि सुमारे 100% कर्मचाऱ्यांची गरज भागवत आहे.
सोसायटी, जी रु.च्या अपरिमित कमी भांडवलाने अस्तित्वात आली. 1,500/- आणि 1958-59 मध्ये 68 सदस्यत्व, भांडवल रु. 1 कोटी 53 लाख आणि वॉव किंग कॅपिटल रु. पर्यंत. 57 कोटी आणि 2014-2 मध्ये 1525 सभासदत्व आणि सुमारे 100% कर्मचाऱ्यांची गरज भागवत आहे.
सोसायटी, जी रु.च्या अपरिमित कमी भांडवलाने अस्तित्वात आली. 1,500/- आणि 1958-59 मध्ये 68 सदस्यत्व, भांडवल रु. 1 कोटी 53 लाख आणि वॉव किंग कॅपिटल रु. पर्यंत. 57 कोटी आणि 2014-2 मध्ये 1525 सभासदत्व आणि सुमारे 100% कर्मचाऱ्यांची गरज भागवत आहे.
( कालावधी सन २०२२-२३ ते २०२७-२८ )
